ریشه ی بسیاری از مشکلات ما در زندگی به خاطر نداشتن مهارت ابراز وجود، قاطعیت و ارتباط جرات مندانه است، که در عوض خجالت، کمرویی و اضطراب جایگزین آن شده است. برخی مهارت جرات ورزی و “نه گفتن” را با هم یکسان درنظر می گیرند، زیرا که در بسیاری از جنبه ها مشابه یکدیگرند. از جنبه ای دیگر می توان گفت که داشتن مهارت جرات مندی به ما در “نه گفتن” صحیح و به جا کمک می کند.
– ولپه رفتار جراتمندانه را اینگونه تعریف کرده است :
“بیان مناسب هر احساسی، بدون داشتن اضطراب”
– مسترز و ریم بیان کرده اند :
“رفتار جرات مندانه یک رفتار بین فردی است که شامل ابراز صادقانه و نسبتا رک افکار و احساسات است، به گونه ای که از نظر اجتماعی مناسب باشد و احساسات و آسایش دیگران نیز در آن مدنظر قرار گیرد”.
به طور کلی، جرات مندی یعنی دفاع کردن از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خود به شیوه محترمانه، مستقیم و صادقانه به شکلی که حقوق دیگران پایمال نشود. جرات ورزی به انسان احساس خودکارآمدی و کنترل درونی می دهد و درنتیجه در روابط بین فردی، عزت نفس و اعتماد به نفس ما را تقویت می کند و خشنودی و رضایت از خویشتن را افزایش می دهد.
نبود مهارت ابراز وجود و جرات مندی نهایتا ممکن است در افراد سبب ایجاد اضطراب اجتماعی، افسردگی، ناکامی، خشم و پرخاشگری، ضعف در روابط بین فردی، استرس و مشکلات جسمانی شده و در زندگی و عملکرد فرد اختلال ایجاد کند. همچنین فرد را آرام آرام به حاشیه ی زندگی رانده و منزوی می کند.
ویژگی های افراد جرات مند :
افراد جرات مند هم برای خود و هم دیگران احترام قائل اند. در ارتباطات خود منفعل نیستند و آزادانه و در حضور دیگران درباره تفکرات و احساساتشان صحبت می کنند و علاوه بر این که به خواسته های دیگران احترام می گذارند، اجازه نمی دهند مورد سوءاستفاده قرار بگیرند و دیگران فریبشان دهند.
3 شیوه برای برقراری ارتباط وجود دارد :
- پرخاشگرانه : در این شیوه فرد با دیگران توهین آمیز برخورد می کند، دیگران را تهدید کرده و حقوق آن ها را زیر پا می گذارد. در این سبک فرد بر این باور است که “همه باید مثل من باشند”، “همیشه حق با من است و دیگران اشتباه می کنند” و …
- منفعلانه : در این شیوه فرد با دست کم گرفتن خود و معذرت خواهی های افراطی، حقوق شخصی خود را به نفع دیگران نادیده می گیرد. در این سبک فرد بر این باور است که “دیگران از من بیشتر حق دارند”، “من نباید مخالفت کنم و نظر خود را بگویم” و …
- قاطعانه / جرات مندانه : در این شیوه فرد هرگونه فکر یا احساس خود را بدون اضطراب بیان می کند، و بدون پایمال کردن حق دیگران در جهت رسیدن به اهداف و مقاصد شخصی خود حرکت می کند. در این سبک فرد بر این باور است که “هم خودش و هم دیگران ارزشمند هستند”، “انتظارات و درخواست های خود را بیان می کند اما مراقب احساسات و حقوق دیگران هم هست” و …
– جرات ورزی معادل با پرخاشگری نیست، بلکه به معنای دفاع کردن از حقوق خود و ایستادن به خاطر آنچه که به آن اعتقاد دارید، است.
انواع رفتارهای جرات مندانه :
- بیان مستقیم احساسات مثبت و منفی و ابراز نظرات شخصی خود
- درخواست کردن از دیگران
- ایستادگی برای قبول نکردن خواسته های بی جا و غیرمنطقی دیگران
راه هایی برای تقویت مهارت جرات مندی :
- توانایی های خود را برای خودتان مرور کرده و آن ها را پررنگ ببینید.
- مهارت های برقراری ارتباط موثر با دیگران را در خود تقویت کنید.
- از اشتباه کردن نترسید و سرخورده نشوید، آدم بدون خطا وجود ندارد. اغلب اوقات با آزمون و خطاست که راه درست را می یابید.
- باور داشته باشید که هیچ کس کامل نیست و هر کسی عیب و نقص هایی نیز دارد. نقص هایتان را نسبت به توانایی هایتان بزرگتر نکنید.
- احساسات و تفکرات منفی که برایتان آزاردهنده است را ازخود دور کنید.
- موفقیت امری نسبی ست، در این راه کمال گرایی بیمارگونه را شرط لازم برای رسیدن به سرافرازی قرار ندهید.
- اعتماد به نفس خود را تقویت کنید.
- به موقع و صحیح از کلمه “نه” استفاده کنید و دلیل های منطقی خود را بیان کنید.
- پافشاری کنید. چیزی که می خواهید را بدون اینکه عصبانی شوید یا صدای خود را بالا ببرید، بارها و بارها تکرار کنید.
- لزومی ندارد که احساس گناه داشته باشید. شما وظیفه ای در قبال حل کردن تمام مشکلات دیگران و شاد کردن آن ها ندارید.
